Gạo Việt Nam ngày càng tăng giá trị và chiếm ưu thế trên các thị trường quan trọng. Việc xuất khẩu các loại gạo có chất lượng cao và phù hợp với nhu cầu của thị trường như gạo thơm, gạo ST, gạo trắng cao cấp và gạo japonica đang ngày càng tăng trưởng một mạnh mẽ.
Bốc xếp gạo phục vụ xuất khẩu(Ảnh minh họa)
Những kết quả tích cực
Trong hội nghị đánh giá tình hình xuất khẩu gạo trong quý 1 năm 2023 và định hướng cho xuất khẩu gạo trong thời gian tới, tổ chức bởi Bộ Công Thương vào ngày 26/4, Chủ tịch của Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), ông Nguyễn Ngọc Nam, thông báo rằng tính đến cuối quý 1 năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu được 2,371 triệu tấn gạo, trị giá 1.251 triệu USD. Đây là một tăng trưởng đáng kể, tăng gần 34% về lượng và gần 45% về giá trị so với cùng kỳ năm 2022.
Trong số này, xuất khẩu gạo của Việt Nam tiếp tục tập trung vào các thị trường quan trọng, đặc biệt là Philippines, chiếm tỷ lệ lớn. Trong quý đầu năm, Philippines vẫn là thị trường nhập khẩu gạo lớn nhất của Việt Nam, chiếm 46,4% tổng lượng và 45,5% tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước. So với cùng kỳ năm 2022, xuất khẩu gạo sang Philippines đã tăng gần 180 lần về lượng và hơn 177 lần về kim ngạch, đạt mức 148,5 nghìn tấn và 69,7 triệu USD.
Xuất khẩu gạo sang thị Indonesia cũng ghi nhận một tăng trưởng đáng chú ý, với tăng 199,7% về lượng, 308,8% về kim ngạch và 36,4% về giá so với cùng kỳ năm 2023. Hiện nay, Indonesia đang chiếm 8% trong tổng lượng và 7,1% trong tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt
Nhiều thị trường ở khu vực châu Á đều ghi nhận mức tăng trưởng đáng kể. Ví dụ, thị trường Malaysia đã tăng 28,8% về lượng, 60,6% về kim ngạch và 24,7% về giá so với quý 1/2023. Singapore cũng có mức tăng là 30,7% trong khi Đài Loan (Trung Quốc) thậm chí tăng gấp ba lần. Tất cả những tăng trưởng này đã đóng góp vào việc nâng cao kim ngạch xuất khẩu gạo của Việt Nam đến các thị trường châu Á, đạt gần 1,57 triệu tấn, chiếm hơn 84,7% tổng lượng xuất khẩu và tăng 52,2% so với cùng kỳ năm 2022.
Khu vực thị trường châu Âu, tuy chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ (khoảng 1,7%) trong tổng lượng xuất khẩu của Việt Nam nhưng vẫn đạt 32 nghìn tấn, tăng trưởng tốt gần 11% so với cùng kỳ năm 2022. Đặc biệt là khu vực EU vốn ưa chuộng các dòng gạo thơm, gạo chất lượng cao vẫn tiếp tục có tăng trưởng mạnh mẽ như: Hà Lan đạt 4,6 nghìn tấn, tăng gấp 2 lần so với cùng kỳ năm 2022; Ba Lan đạt 1,5 nghìn tấn, tăng gấp 2 lần; Bỉ đạt 1,5 nghìn tấn, tăng 58,5%.
Thành công và Chiến lược đa chiều trong xuất khẩu gạo của Việt Nam là nhờ vào nỗ lực của Chính phủ, Thủ tướng cùng với sự chỉ đạo đúng đắn từ Bộ Công Thương và các bộ, ngành liên quan, việc khuyến khích xuất khẩu gạo đã đạt được kết quả tích cực trong năm 2023 và quý 1/2024.
Cụ thể hơn, theo đại diện Cục Xuất nhập khẩu, công tác điều hành xuất khẩu gạo đã góp phần tiêu thụ thóc, gạo hàng hóa và đảm bảo lợi ích người trồng lúa theo chính sách hiện hành; thường xuyên duy trì mức dự trữ lưu thông tối thiểu; đảm bảo cân đối xuất khẩu và tiêu dùng nội địa; góp phần bình ổn giá thóc, gạo trong nước; thực hiện các cam kết quốc tế; bảo đảm xuất khẩu có hiệu quả.
Xuất khẩu các chủng loại gạo có giá trị cao, phù hợp với nhu cầu thị trường và ưu thế của Việt Nam ngày càng tăng mạnh như: Gạo thơm, ST các loại, gạo trắng cao cấp, gạo japonica.
Đặc biệt, thương nhân kinh doanh xuất khẩu gạo tận dụng tốt cơ hội thị trường từ các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, cơ cấu thị trường dần chuyển dịch tích cực theo hướng đa dạng hóa. Bên cạnh các thị trường truyền thống như Trung Quốc, Philippines, hay châu Phi, các doanh nghiệp cũng đã mở rộng sang các thị trường “khó tính” như châu Âu, … với giá trị cao tuy khối lượng chưa lớn.
Điều này cho thấy chất lượng gạo của Việt Nam ngày càng gia tăng và đáp ứng được yêu cầu khắt khe từ các thị trường khó tính đồng thời tận dụng tốt ưu đãi của các Hiệp định thương mại tự do.
Khuyến khích sự hợp tác giữa các Bộ, ngành và doanh nghiệp
Tại Hội nghị đánh giá kết quả xuất khẩu gạo năm 2023 và quý 1/2024, tổ chức bởi Bộ Công Thương vào ngày 26/4 tại Cần Thơ, Thứ trưởng Bộ Công Thương Phan Thị Thắng đã yêu cầu các bộ, ngành, địa phương, Hiệp hội Lương thực Việt Nam, thương nhân xuất khẩu gạo và các đơn vị chức năng của Bộ Công Thương thực hiện Chỉ thị số 10/CT-TTg (02/3/2024) và Chỉ thị số 03/CT-TTg (25/3/2024) của Thủ tướng Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Công Thương, tập trung vào sản xuất, kinh doanh và xuất khẩu lúa, gạo bền vững, minh bạch và hiệu quả.
Quan điểm chỉ đạo chung là đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, ổn định thị trường trong nước và tận dụng thời cơ để tăng cường xuất khẩu gạo, đảm bảo giá trị và hiệu quả cao nhất cho người sản xuất và kinh doanh, đồng thời góp phần vào an ninh lương thực toàn cầu. Đề xuất củng cố cơ chế hợp tác giữa các doanh nghiệp và người sản xuất để đảm bảo nguồn hàng ổn định và chất lượng, tránh tình trạng tranh mua, tranh bán và ép cấp, ép giá. Thứ trưởng Phan Thị Thắng cũng nhấn mạnh việc mở rộng và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu gạo, nâng cao thương hiệu gạo Việt Nam trên thị trường quốc tế, đặc biệt là ở các thị trường mới có tiềm năng.
Mở rộng diện tích trồng lúa gạo chất lượng cao nhằm tăng giá trị xuất khẩu gạo của Việt Nam (Ảnh minh họa)
Tại hội nghị, cả Sở Công Thương các địa phương và các doanh nghiệp đã đồng tình rằng thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam đang trong tình trạng tích cực do nhu cầu nhập khẩu gạo từ các quốc gia tăng lên. Tuy nhiên, thách thức hiện tại là cần tập trung vào việc cải thiện chất lượng sản phẩm. Do đó, các địa phương và doanh nghiệp mong muốn phát triển cánh đồng liên kết với nông dân để mở rộng diện tích trồng lúa gạo chất lượng cao, từ đó tăng giá trị xuất khẩu gạo của Việt Nam.
Thứ trưởng Bộ Công Thương, ông Nguyễn Sinh Nhật Tân, nhận thấy rằng mặc dù có nhiều dấu hiệu tích cực trên thị trường, nhưng để thúc đẩy tăng trưởng ngành gạo, các hiệp hội, doanh nghiệp, và các đơn vị liên quan cần phải khẩn trương rà soát và đưa ra kiến nghị để sửa đổi các quy định về kinh doanh xuất khẩu gạo. Ông Tân cũng cam kết tiếp tục đề xuất chiến lược xuất khẩu gạo đến năm 2030 và hỗ trợ các doanh nghiệp và địa phương triển khai kế hoạch này.
Bộ Công Thương sẽ tiếp tục hợp tác với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn để cơ cấu lại chủng loại giống và mã vùng trồng phù hợp với chiến lược xuất khẩu gạo, cũng như cải thiện thị trường xuất khẩu. Họ cũng cam kết tiếp tục tuyên truyền và hướng dẫn doanh nghiệp để tận dụng các thỏa thuận thương mại quốc tế.
Liên quan đến các đề xuất từ các địa phương và doanh nghiệp, Thứ trưởng Phan Thị Thắng của Bộ Công Thương cam kết sẽ tổng hợp và giải quyết các vấn đề này một cách kịp thời và hiệu quả, đồng thời khuyến khích sự hợp tác giữa các bộ, ngành và doanh nghiệp để thúc đẩy phát triển xuất khẩu gạo của Việt Nam ra các thị trường quan trọng trên thế giới.
Tâm Ngọc /Kinh tế và Đồ uống